Türk Vatandaşlarının Yurtdışında Geçen Sürelerinin Borçlanılması ve Türkiye' deki Emeklilik Hakları

Anayasamızın değiştirilemez hükümleri arasında bulunan 2. maddesinde yer alan sosyal devlet ilkesinin en önemli unsurlarından birini sosyal güvenlik hakkı oluşturur. Anayasanın 60. maddesine göre de “Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar”. 

Yaşamdan doğan toplumsal riskleri önlemek ve bunların yarattığı olumsuz sonuçların tek başına üstesinden gelebilmek bireyin gücünü çok aşmaktadır. İşte sosyal güvenlik, kişinin bu temel ihtiyacının karşılanmasını, onun toplumsal risklere karşı korunmasını ve geleceğe güvenle bakmasını sağlamaya yönelik gelişmeye açık dinamik bir süreçtir. Bu özelliği ile de önemli bir insan hakkı olarak çağımıza damgasını vurmuştur. 

Konunun taşıdığı bu öneme karşın sosyal güvenlik konularına hukuk öğretimizde ne yazık ki hak ettiği ilginin gösterildiği söylenemez. Olumlu bir gelişme olarak iş hukuku alanında yayınlanan eserlerin artmasına karşın sosyal güvenlik hukukuna ilişkin yayınların sayısı oldukça sınırlıdır.Sosyal güvenlik hukuku alanındaki bu eksikliğin giderilmesine bir ölçüde katkıda bulunmak amacıyla anabilim dalımızda lisans üstü çalışmaların bir kısmını sosyal güvenliğe yöneltmeye çaba gösteriyoruz. 

Bu çerçevede önerimiz üzerine Av. Cihan Orhan “ Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Borçlanılması ve Türkiye’deki Emeklilik Hakları” konusunu yüksek lisans tezi olarak incelemeyi kabul etmiştir.Sayın Orhan kitap haline getirdiği tezinde konuyu tüm yönleriyle başarılı bir biçimde incelemiştir. Kitapta her şeyden öne konuya ilişkin kavramlar tanımlanmış, yurt dışı hizmet borçlanmasının tarihsel gelişimi, unsurları, koşulları ile borçlanma sonucunda sigortalıların sigortalılık başlangıç tarihi ele alınmıştır. 

Bu bağlamda Türkiye Cumhuriyeti ile Federal Almanya Cumhuriyeti arasında imzalanan sosyal güvenlik sözleşmesi incelenmiş ve hukukumuza etkileri tartışılmıştır.Kitapta, borçlanılacak sürelere ilişkin olarak ödenecek primler gerek yürürlükteki mevzuat gerek 5510 sayılı yasa ile getirilen değişiklikler göz önünde tutularak ayrı ayrı hesaplanmış, hizmet sürelerini borçlanmak isteyen sigortalılara karşılaştırma olanağı tanınmak suretiyle değişikliklerin yürürlüğe girmesinden önce yol gösterilmiştir. 

Bu konuyla ilgili olarak borçlanma aşamasında aranan yurda kesin dönüş koşulunu iptal eden Anayasa Mahkemesi kararı ele alınmıştır.Yazar tarafından ülkemizde farklı sosyal güvenlik kurumlarına bağlı olarak geçirilen sürelerin birbirleriyle ve borçlanılan sürelerle birleştirilmesi konusu, yürürlükteki mevzuat ve 5510 sayılı yasanın getireceği değişiklikler çerçevesinde açıklanmıştır. 5510 sayılı yasada yer alan memurlara ilişkin maddelerin 15.12.2006 tarihinde Anayasa Mahkemesince iptali sonucunda ortaya çıkan olasılıklar ve hukuki sorunlar başarılı bir biçimde irdelenmiştir.Kitapta, yurt dışı hizmetlerin borçlanılması sonucunda aylık bağlanması konusu özellikle de aylık bağlanması için zorunlu olan yurda kesin dönüş koşulu ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Bu çerçevede Almanya’dan işsizlik yardımı alınması durumunda, sigortalının Almanya’da ikamet etmesinin zorunlu olup olmadığı, Alman mevzuatı göz önünde tutularak değerlendirilmiştir. 

SSK’nın, sigortalının aylık bağlanması aşamasında yurda kesin dönüş yapmamış olması nedeniyle sigortalılığı iptal eden işlemlerine karşı açılan davaların kesin hüküm nedeniyle reddedilmesine ilişkin olarak doktrinde tartışma konusu olan sorun, yazar tarafından farklı bir görüş getirilmek suretiyle ele alınmıştır. 

Bunun gibi, kitapta kısmi aylık bağlanması, borçlanmadan vazgeçme ve primlerin iadesi konuları incelendiği gibi, 1.1.2008’de yürürlüğe girecek olan 5510 sayılı yasa ile 3201 sayılı yasada yapılan değişiklikler sonucunda adı geçen yasanın ortaya çıkan yeni metni de yer almıştır.Yazar çalışmasında konuya ilişkin düzenlemeleri eleştirel bir tahlile tabi tutmuş, tüm önemli öğreti görüşlerini ve yargı kararlarını sadece sergilemekle yetinmemiş bu kararları değerlendirmeye tabi tutmuş, sonuç itibariyle bilimsel ve teknik bir çalışmayı gerçekleştirmiştir. 

Yazarın bu başarısında tezin oluşum sürecinde ve savunulmasında gözlediğim şekilde danışmanı Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ali Şuğle’nin önemli katkılarını burada anmak gerekir.Sayın Av. Cihan Orhan’ı iş hukuku ve sosyal güvenlik hukuku literatürüne yeni yayınlar kazandırması umudumu saklı tutarak, bu başarılı çalışması nedeniyle kutluyorum. 

Prof. Dr. Sarper SÜZEK