İşçi Fazla Mesai Yapmak Zorunda Mı

İş Kanunu madde 41 uyarınca “Ülkenin genel yararları veya üretimin artırılması gibi nedenlerle fazla çalışma yapılabilir.” Kanun hükmüyle işverene fazla çalışma yaptırabilme olanağı sunan haller oldukça geniş tutulmuştur. Bu halde işçi işverenin isteği doğrultusunda fazla çalışma yapmak zorunda mıdır? İş sözleşmesinde belirlenen saatlerde çalışmak iradesiyle işe giren işçi istemese bile fazla saatlerle çalışmalı mıdır?

İş Kanunu madde 41’in devamında “Fazla saatlerle çalışmak için işçinin onayının alınması gerekir.” Kuralı getirilmiştir. İşverene geniş fazla çalışma yaptırabilme olanağı sunan kanun hükmü işçinin iradesiyle bu olanağı sınırlandırmıştır.

Fazla çalışma yapmak için alınması gereken onayın nasıl alınması gerektiği ise İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma Ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği’nde düzenlenmiştir. Yönetmeliğe göre fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yaptırmak için işçinin yazılı onayı alınmalıdır ve bu onay her yılın başında alınmalıdır. Bu onay iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile önceden de alınabilir. Bu şekilde önceden alınmış bir onayın varlığı halinde yönetmeliğin onayın her yılbaşında yazılı olarak alınması gerektiği kuralının uygulanmasına gerek kalmayacaktır.

İş sözleşmesi, toplu iş sözleşmesi veya yazılı bir şekilde yılbaşında verilmiş bir onay varsa artık işçi fazla çalışma yapmak iradesi olmadığını öne süremez. Çünkü vermiş olduğu onayla işçi gerekli durumlarda fazla çalışma yapacağı taahhüdünde bulunmuş olur. İşçi işverenin belirlediği (kanun hükümleriyle sınırlandırılmış) saatlerde çalışmak zorundadır.

Onay vermemiş işçi ise fazla çalışma yapmak zorunda değildir. İşveren işçiye fazla mesai yapması için baskı yapamaz işçiyi zorlayamaz. Fazla çalışmaya zorlanması işçi için haklı fesih sebebidir. İşçi istifa ederek ödenmemiş olan alacaklarını ve hak kazanmışsa kıdem tazminatını dava yoluyla talep edebilir. Ancak işçinin fazla çalışmaya zorlanmış olduğunu ispatlaması gereklidir. Aksi halde iş sözleşmesini haklı bir nedenle feshettiği halde haksız duruma düşecektir.

Yargıtay 7. Hukuk Dairesi’nin kararına göre (E. 2014/19129 K. 2015/13542 T. 2.7.2015) fazla çalışma üst sınırı yılda 270 saat olarak belirlenmiştir. Buna göre işçinin fazla mesai ücretinin ödenmemesi veya doğru olarak ödenmemesi durumunda haklı fesih hakkı vardır. Söz konusu kararda işçinin çalışma koşullarının uygulanmaması nedeniyle de haklı fesih hakkına atıf yapılarak, işveren tarafından fazla çalışma ücretinin ödenmiş olmasına rağmen, 270 saati aşan fazla çalışma olması sebebiyle işçiye fesih hakkı doğduğu belirtilmiştir.

Yargıtay’ın bu kararına göre işverenler, ücreti ödense dahi 270 saati aşan fazla çalışma yaptıramayacaklardır.