Dernekler

Dernekler, gerçek veya tüzel en az yedi kişinin kazanç paylaşma dışında belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere, bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları, tüzel kişiliğe sahip kişi topluluklarıdır. (TMK m. 56/1) Dernekler, hukuka veya ahlaka aykırı amaçları yerine getirmek amacıyla kurulamazlar. (TMK m.56/2)

Fiil ehliyetini haiz herkes dernek kurma hakkına sahiptir. Dernek kurma hakkı izin almaya bağlı değildir. Bu durum hem Anayasadan hem de Türk Medeni Kanunu’ndan kaynaklanmaktadır.

Her derneğin bir tüzüğü bulunur. Dernek tüzüğünde derneğin adı, amacı, (…) gelir kaynakları, üyelik koşulları, organları ve örgütü ile geçici yönetim kurulunun gösterilmesi zorunludur. Dernek tüzüğü, kanunun emredici hükümlerine aykırı olamaz. Dernek tüzüğünde düzenlenmemiş konularda kanun hükümleri uygulanır. (TMK m.58)

Dernekler, tüzel kişiliği, kuruluş bildirimini, dernek tüzüğünü ve gerekli belgeleri yerleşim yerinin bulunduğu yerin en büyük mülkî amirine verdikleri anda kazanırlar. (TMK m.59/1) Kuruluş bildiriminin içeriği ve gerekli belgelerin nelerden ibaret olduğu, Dernekler Yönetmeliği’nde gösterilmiştir.

Dernek kurma ve derneğe üye olma hakkı anayasayla güvence altına alınmış ve kişilere bu kapsamda bazı korumalar sağlanmıştır. Buna göre; hiç kimse, bir derneğe üye olmaya ve hiçbir dernek de üye kabul etmeye zorlanamaz. (TMK m.63) Hiç kimse, dernekte üye kalmaya zorlanamaz. Her üye (…) yazılı olarak bildirmek kaydıyla, dernekten çıkma hakkına sahiptir. (TMK m. 66)

Dernekler, tüzüklerinde üyelerinin dernekten çıkarılma sebeplerini gösterebilirler. Tüzükte çıkarma sebepleri gösterilmişse, çıkarma kararına bu sebeplerin haklı sayılamayacağı iddiasıyla itiraz edilemez. Tüzükte çıkarma düzenlenmemişse üye, ancak haklı sebeple çıkarılabilir. Bu çıkarma kararına, haklı sebep bulunmadığı ileri sürülerek itiraz edilebilir. (TMK m.67)

Dernek üyeleri eşit haklara sahiptirler. Dernek, üyeleri arasında dil, ırk, renk, cinsiyet, din ve mezhep, aile, zümre ve sınıf farkı gözetemez; eşitliği bozan veya bazı üyelere bu sebeplerle ayrıcalık tanıyan uygulamalar yapamaz Dernekler de her üyenin genel kurulda bir oy hakkı vardır; üye, oyunu şahsen kullanmak zorundadır. Bu oy sahibine sıkı sıkıya bağlı bir haktır ve ölümle mirasçılarına intikal etmez. Onursal üyelerin ise oy kullanma hakkı yoktur.