Deneme Süresinde İşçinin Hakları Nelerdir ? 

Deneme süresi özellikle işçinin teknik uzmanlığının gerektiği işlerde işverenin fesih prosedürlerine takılmadan sözleşmeyi sona erdirmek için kullanılan süredir.Deneme süresi iş sözleşmesiyle taraflar arasında en fazla iki aya kadar kararlaştırılabilir. Toplu iş sözleşmesiyle bu sürenin 4 aya kadar uzatılması mümkündür.Deneme süresinin sonunda taraflar sebepsiz ve bildirimsiz olarak sözleşmeyi sona erdirebilirler. Peki deneme süresinde işçinin haklarının nelerdir? 

Deneme süresi içerisinde işçinin ve işverenin tüm hak yükümlülükleri devam eder. Bu bakımdan işçi sözleşmedeki asıl edimi olan işverenin emir ve talimatı altında işi görmeli işveren ise işçinin ücretini ödemelidir. Bunun yanında işçinin sır saklama yükümlülüğü, özen ve sadakat yükümlülüğü , düzenleme ve talimatlara uyma yükümlülüğü devam eder. İşverenin ise ücret ödemenin yanında işçiyi gözetme borcu ve mevzuattan kaynaklanan tüm yükümlülükleri devam eder. 

Deneme süresiyle ilgili en çok merak edilen hususlar deneme süresi içerisinde sigorta primlerinin yatırılıp yatırılmayacağı, yıllık izinlerin ve kıdem tazminatının hesabında bu sürelerin dikkate alınıp alınmayacağıdır.

Sigorta primleri yönünden: İşverenin 5510 sayılı Kanunundan kaynaklanan yükümlülüklerinin başında işçinin sigortalılık tescilini yaptırma ve primlerini ödeme yükümlülüğü gelir. Ülkemizde sigortalılık zorunludur. Bu bakımdan işçi ve işverenin anlaşmasıyla ya da işverenin doğrudan işçinin isteği üzerine işçinin sigorta tescilinin yapılmaması mümkün değildir ve her durumda işverenin sorumluluğu doğar. Bu açıklamalar deneme süresi için de geçerli olup deneme süresinde işçinin sigorta tescilinin yapılması ve primlerinin ödenmesi mecburidir.

Yıllık izinler yönünden: Yıllık izin işçinin bir yıllık emeğinin ve mesainin karşılığı olan dinlenme süresidir. İşveren, 4857 sayılı Kanunda yer alan sınırların altında olmamak kaydıyla işçilerine ücretsiz izin kullandırmakla yükümlüdür. İşçinin yıllık izin kullandığının ispat yükü işverendedir. 5857 sayılı Kanunun 53. maddesinin açık hükmü karşısında deneme süreleri de yıllık izin sürelerinin hesabında çalışılan günlere eklenecektir. Örneğin 2 ay deneme süresinin ardından 10 ay çalışan işçi toplam 12 ayı tamamladığından yıllık ücretli izne hak kazanabilecektir.

Kıdem tazminatı yönünden: Kıdem tazminatı işçinin bir işveren yanında sözleşmenin sona erme tarihine kadar harcadığı emeğin ve mesainin karşılığı olan tazminattır. Deneme süresi de bu süre geçtikten sonra süreye bağlı hakların kullanılmasında hesaba katılır.

Çalışmamızı özetleyen bir Yüksek Mahkeme Kararı şöyledir: 4857 Sayılı İş Kanununun 15. maddesi “Deneme süreli iş sözleşmesi” kenar başlığı altında düzenlenmiştir. Anılan maddenin ikinci fıkrasında da tarafların iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız feshedilebilmeği vurgulamıştır. İlke olarak süresinde yapılan fesih derhal fesihtir. Deneme süresini bekleme zorunluluğu bulunmamaktadır. Deneme süresi kararlaştırıldığında, deneme süresini kapsayan tek bir sözleşme bulunmaktadır. Diğer iş sözleşmeleri gibi tarafların hak ve borçları söz konusudur. İşçi iş görme sadakat, özen, itaat yükümlülüğü; işveren ücret ödeme, işçiyi gözetme, eşit davranma yükümlülüğü bulunduğu gibi, rekabet yapmama yasağına tabidir. Deneme süresi içerisinde işçi sendikaya üye olabilir, grev hakkını kullanabilir, toplu iş sözleşmesinden yararlanabilir. Deneme süresi geçtikten sonra, bu süre kıdeme bağlı hakların hesaplanmasında dikkate alınır. (Yarg. 9.HD. 11.05.2009 15921/13019)

Deneme Süresinde İşçinin Hakları Nelerdir ?